Recente ontwikkelingen van materieel
douanerecht:
Douaneschuld en douanevertegenwoording
Powerpoint-presentatie naar aanleiding van de studiecyclus douanerecht
(georganiseerd door Antwerp Tax Academy en Universiteit Antwerpen)
Les van 24 november 2016
Contact :
Michel Cornette Véronique Beeckx
m.cornette@elegis.com v.beeckx@elegis.com
Mechelsesteenweg 64/2
B-2018 Antwerpen, België
Tel: +32-(0)3-244.15.60
Fax: +32-(0)3-238.41.40
http://www.elegis.be
Deze presentatie beoogt een stand van zaken te verduidelijken op datum
van de gegeven les. De inhoud mag niet worden beschouwd als een
advies. Voor de toepassing ervan op een individuele zaak is een
individuele analyse van al de elementen van die zaak onontbeerlijk.
Introductie
Wie zijn wij? :
Michel Cornette en Véronique Beeckx Elegis Antwerpen
Wat staat er op het programma? :
-Aard van de douaneschuld
-Beginsel van vertegenwoordiging
-Directe vertegenwoordiging in België
-Ontstaan van de douaneschuld
-Vergelijking met de AWDA – de scheepsagent
-Vergelijking met de AWDA – de douanevertegenwoordiger
-Directe vertegenwoordiging in België: stand van zaken
1
Aard van de douaneschuld
Oude Belgische douanerecht (AWDA):
zakelijke schuld die aan de goederen kleeft
2 uitzonderingen: Art.24, § 2 AWDA: scheepsagent
Art. 127 (oud) AWDA: douane-expediteur
Vs.
EU recht (vroeger CDW, thans DWU):
persoonlijke schuld
recht op (directe) vertegenwoordiging
Art. 5 CDW – art. 18 DWU
2
Beginsel van vertegenwoordiging
Artikel 5.1 en 5.2, eerste lid CDW (art. 18.1 DWU) bepalen:
1. Onder … voorbehoud van … kan iedere persoon zich voor het
vervullen van de in de douanewetgeving voorgeschreven
handelingen en formaliteiten bij de douaneautoriteiten doen
vertegenwoordigen.
2. De vertegenwoordiging kan:
— direct zijn wanneer de vertegenwoordiger in naam en voor
rekening van een andere persoon handelt, dan wel
— indirect zijn, wanneer de vertegenwoordiger in eigen naam,
doch voor rekening van een andere persoon handelt.
3
Beginsel van vertegenwoordiging
Primaire debiteur van de douaneschuld:
bij directe vertegenwoordiging:
opdrachtgever
cfr. rechtsfiguur van het mandaat
bij indirecte vertegenwoordiging:
douanevertegenwoordiger
cfr. rechtsfiguur van het commissiecontract
4
Directe vertegenwoordiging in België
Klacht bij EU Commissie Dienstinstructie D.I. 530.9
D.D. 312.5926 van 1 juli 2012:
directe vertegenwoordiging mogelijk in theorie
MAAR nog steeds onmogelijk in de praktijk
MAAR tegenstrijdige bepalingen in de AWDA
Reactivatie van de klacht Wet van 12 mei 2014:
art. 127 AWDA gewijzigd
directe vertegenwoordiging in theorie mogelijk
voor de ‘douanevertegenwoordiger’
Quid scheepsagenten? (art. 24, § 2 AWDA ongewijzigd)
5
Ontstaan van de douaneschuld
Wie is douaneschuldenaar?: art. 201 – 212 CDW (limitatief !)
art. 77 – 83 DWU (limitatief !)
Indien meerdere douaneschuldenaars: solidaire gehoudenheid
(art. 213 CDW – art. 84 DWU)
Art. 201.3 CDW – art. 77.3 DWU:
douaneschuld ontstaat ingevolge een douaneaangifte
de aangever is de primaire schuldenaar
= douanevertegenwoordiger bij indirecte
vertegenwoordiging en vertegenwoordigde bij
directe vertegenwoordiging
6
Ontstaan van de douaneschuld
Art. 202.3 CDW: douaneschuld ontstaat ingevolge
“onregelmatig binnenbrengen”
schuldenaren zijn:
- de persoon die de goederen op onregelmatige wijze
heeft binnengebracht;
- de personen die aan dit binnenbrengen hebben
deelgenomen terwijl zij wisten of redelijkerwijze
hadden moeten weten dat zulks op onregelmatige
wijze geschiedde;
- …
7
Ontstaan van de douaneschuld
Art. 79.3 DWU: douaneschuld ontstaat ingevolge
“niet-naleving”
schuldenaren zijn:
- eenieder die de betrokken verplichtingen diende na
te komen;
- eenieder die wist of redelijkerwijze had moeten
weten dat aan een uit de douanewetgeving
voortvloeiende verplichting niet was voldaan en die
handelde voor rekening van de persoon die de
verplichting diende na te komen, ;
- …
8
Vergelijking met de AWDA - de scheepsagent
Art. 24, § 2 AWDA:
De generale verklaring mag ondertekend worden door de
scheepsagent of door iedere andere persoon die daartoe
door de kapitein behoorlijk is gemachtigd; in dat geval
draagt die agent of die persoon de verantwoordelijkheid
die deze wet op de kapitein legt.
Douaneformaliteiten scheepsagent: bv. summiere aangifte
voor lossing en tijdelijke opslag
Quid mogelijkheid directe vertegenwoordiging?
9
Vergelijking met de AWDA - de scheepsagent
Praktijk van de Belgische douane bij sluikinvoer:
vervolging van de scheepsagent wegens onjuiste beschrijving van
de goederen op de summiere aangifte (bv. “kookpotten” i.p.v.
sigaretten) + navordering van de douaneschuld
Art. 202.3 CDW: schuldenaar is diegene die binnenbrengt
(kapitein?)
de scheepsagent kan slechts schuldenaar
zijn indien hij wist of redelijkerwijze had
moeten weten dat het binnenbrengen op
onregelmatige wijze gebeurde
10
Vergelijking met de AWDA - de scheepsagent
Summiere aangifte: 24 uur vóór aankomst van het schip in de
loshaven
onmogelijke kennis van de inhoud van
de containers
Cass. 3 november 2015:
art. 24, § 2 AWDA is strijdig met art. 202.3 CDW en moet dus
buiten toepassing worden verklaard
“Meer bepaald is het de nationale wetgever niet toegestaan het
eerste streepje van die bepaling [art. 202.3 CDW] door middel
van automatismen uit te breiden tot personen die het CDW niet
bedoelt.”
11
Vergelijking met de AWDA –
de douanevertegenwoordiger
Oud art. 127 AWDA (zoals van toepassing vóór de wetswijziging
van 12 mei 2014):
Niemand mag als douane-expediteur optreden, zo hij niet
als ingeschreven in een speciaal register, gehouden onder
de door de Minister van Financiën gestelde voorwaarden.
Voor de toepassing van het eerste lid, wordt onder
douane-expediteur verstaan elke natuurlijke persoon
of rechtspersoon die beroepsmatig, uit zijn naam, voor
rekening van derden, de douaneformaliteiten bij in-, uitof
doorvoer vervult.
Quid mogelijkheid directe vertegenwoordiging?
12
Vergelijking met de AWDA –
de douanevertegenwoordiger
Concreet voorbeeld:
Invoer van fietsen met certificaten van oorsprong Sri Lanka
Aangifte ten invoer door douanevertegenwoordiger
(periode 2011-2012, dus nog geen toepassing
directe vertegenwoordiging mogelijk)
OLAF onderzoek: werkelijke oorsprong China
Navordering invoerrechten en antidumpingrechten lastens
douanevertegenwoordiger
13
Vergelijking met de AWDA –
de douanevertegenwoordiger
Recente Belgische rechtspraak (Rb. Brussel 9 november 2015 en
Rb. Brussel 9 mei 2016):
(oud) art. 127 AWDA is strijdig met art. 5.2 CDW en moet dus
buiten toepassing worden verklaard
(praktische) onmogelijkheid directe vertegenwoordiging
= fout van de Belgische Staat
stopzetting van de navordering bij wijze van
schadevergoeding in natura
(Opm.: hoger beroep tegen deze vonnissen is nog hangende)
14
Vergelijking met de AWDA –
de douanevertegenwoordiger
Driedubbele rechtsgrond voor fout van de Belgische Staat:
1. “Nemo auditur…”: art. 243 Sw. (het innen van een
onverschuldigde belasting)
“…, zoniet verliezen wij een schuldenaar …”
(e-mail 1 april 2004)
2. Het verbod op inning van een belasting in strijd met het
EU recht (HvJ 9 nov 1983, C-199/82, San Giorgio)
3. Onrechtmatige daad: art. 1382 BW (B) en “Francovich”
(EU) (HvJ 11 nov 1991, C-6/90 en C-9/90, Francovich)
15
Vergelijking met de AWDA –
de douanevertegenwoordiger
Nieuw art. 127, § 2 AWDA (zoals van toepassing na de
wetswijziging van 12 mei 2014):
Niemand mag als douanevertegenwoordiger optreden, zo
hij niet is ingeschreven in een stamregister van de
douanevertegenwoordigers.
Voor de toepassing van het eerste lid, wordt onder
douanevertegenwoordiger verstaan elke natuurlijke of
rechtspersoon die beroepsmatig, in zijn naam of op naam
van een opdrachtgever, maar voor rekening van een
opdrachtgever, de douaneformaliteiten bij in-, uit- of
douanevervoer vervult en die door de administratie
erkend is als geautoriseerde markt-deelnemer volgens de
Europese wetgeving of het bewijs levert van voldoende
kennis van de douane- en accijnsreglementering.
16
Directe vertegenwoordiging in België:
stand van zaken
Theoretische mogelijkheid gecreëerd voor de
douanevertegenwoordiger (nieuw art. 127, § 2 AWDA)
MAAR praktische voorwaarden i.v.m. zekerheidstelling zijn niet
werkzaam en in strijd met het CDW / DWU
Art. 129-2 AWDA: De douanevertegenwoordiger die optreedt als
directe vertegenwoordiger moet voldoende zekerheid stellen bij
de administratie onder de voorwaarden voorzien in hoofdstuk
XXVI tot waarborging van de schulden die nog kunnen ontstaan
betreffende aangiften waarvoor de directe vertegenwoordiging
werd toegepast en voor zover dit niet is gebeurd door de
opdrachtgever zelf.
17
Algemeen besluit
Tot op heden kent directe vertegenwoordiging in België nog
steeds geen volle uitwerking in de dagdagelijkse praktijk.
belangrijk concurrentieel nadeel voor Belgische logistieke
operatoren in vergelijking met omringende landen
Advies: systematisch protest bij navorderingen lastens
douanevertegenwoordiger
eventueel nieuwe klacht bij EU Commissie
18
Bedankt voor uw aandacht
Overzicht vindplaatsen gepubliceerde rechtspraak:
Cass. 5 november 2013, P.12.2030.N, Gaston Schul, W.D.H., M.S. / Belgische Staat,
www.cass.be en IHT 2015, afl. 0, 99, noot M. CORNETTE.
Cass. 3 november 2015, P.14.0597.N, Belgische Staat / Trimar e.a., www.cass.be.
Cass. 28 juni 2016, P.14.1672.N, Belgische Staat / CMA CGM Logistics e.a.,
www.cass.be.
Rb. Eerste Aanleg Brussel (Ned.) 9 november 2015, Belgische Staat / SDV Belgium
en Vatinel, TBH 2016, afl. 6, 595, noot J. LIBOUTON.
Overzicht vindplaatsen relevante rechtsleer:
CORNETTE, M. "Directe vertegenwoordiging voor de douane-expediteur, de
doorbraak", AFT 2013, afl. 4, p. 35.
CORNETTE, M., “Wie is douaneschuldenaar? De rechtsonzekerheid van de AWDA”,
IHT 2015, afl. 0, 102-112 en http://iht.larciergroup.com/ (30 maart 2015).
BEECKX, V., “De identiteit van de douaneschuldenaar. Nieuwe evoluties in de
rechtspraak”, AFT 2016, afl. 3, 41-45 en http://www.monkey.be/ (17 april 2016).